«ἡ τῆς εἰκόνος προσκήνυσις, ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει»
(Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός).

Η ΑΓΙΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΑΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Π.ΦΑΛΗΡΟΥ

Κωνσταντίνου Π. Γιωτάκη

Ὁ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΝΑΟΣ ΕΙΝΑΙ ἔτσι φτιαγμένος, ὥστε νὰ συναρπάζει τοὺς πιστούς. Συμβολίζει, προτυπώνει καὶ εἰκονίζει ὅλο τὸν κόσμο, ἐπίγειο καὶ οὐράνιο. Ὁ ἐσωτερικὸς χῶρος τοῦ ὀρθοδόξου ναοῦ δημιουργεῖ κατανυκτικὴ ἀτμόσφαιρα καὶ μεταρσιώνει τὸν ἐπισκέπτη. Οἱ καμάρες, οἱ θόλοι, οἱ μορφὲς τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας, τῶν ἁγίων, ὅλα ὅσα ὑπάρχουν καὶ γίνονται ἐδῶ, ἀνυψώνουν τὸν πιστὸ στὸν οὐρανό. Ὁ ναὸς εἶναι ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ. Ὁ ὑπερυψωμένος τροῦλος σκεπάζει καὶ ἑνώνει τοὺς ἀνθρώπους σὲ ἕνα σῶμα. Ὁ Κυρίως Ναὸς εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς γῆς καὶ τὸ Ἱερό Βήμα ἡ εἰκόνα τοῦ οὐρανοῦ.
Ἡ τοιχογραφία εἶναι σὰν ἕνα τεράστιο ἀνοιχτὸ βιβλίο γιὰ ὅποιον μπαίνει μέσα στὴν Ἐκκλησία. Σκοπὸς τῆς ἁγιογραφίας εἶναι νὰ καθοδηγήσει τὸ χριστιανὸ ἔτσι ὥστε νὰ φτάσει κάποτε στὴν τελειότητα. Ὁ ναὸς τῆς Ἁγίας Κυριακῆς εἶναι ὁλοκληρωτικὰ ἁγιογραφημένος. Οἱ τοιχογραφίες ποὺ διακοσμοῦν ὅλο τὸ ἐσωτερικὸ μὲ τὴν ἁρμονική τους σύνθεση καὶ τὴ μυστική τους ἔκφραση, προκαλοῦν στὸν πιστὸ ἕνα αἴσθημα βαθιᾶς ἡρεμίας καὶ ψυχικῆς ἀνατάσεως.

Ἡ ὀρθόδοξη ἁγιογραφία ἀκολουθεῖ κάποιες βασικὲς ἀρχές: ἔχει δογματικὸ καὶ ἱστορικὸ περιεχόμενο καὶ βοηθᾶ τὸν ἄνθρωπο νὰ κατανοήσει μὲ ὁρατὰ μέσα ὅλα ὅσα γίνονται κατὰ τὴ διάρκεια τῆς λατρείας. Ἡ βυζαντινὴ τέχνη εἶναι τέχνη λειτουργική, συμπληρώνει καὶ ἑρμηνεύει τὴ λειτουργία. Ἡ ἁγιογραφία μᾶς καλεῖ στὴ ζωὴ ποὺ ἀποκαλύπτει τὸ Εὐαγγέλιο.

Ἡ ἁγιογράφηση τῆς Ἁγίας Κυριακῆς ἀρχίζει πολλὰ χρόνια μετὰ τὰ ἐγκαίνιά της, ὅταν πιὰ καλύφθηκαν οἱ στοιχειώδεις ἐλλείψεις τοῦ ναοῦ. Πρώτα ἁγιογραφήθηκε ἡ κόγχη τοῦ Ἱεροῦ Βήματος μὲ τὴν Πλατυτέρα, ἀργότερα ἱστορήθηκε ὁ τροῦλος, ἡ πρόθεση καὶ τὸ διακονικὸ καὶ ἐν συνεχεία, ὅλος ὁ ναός.

Ἁγιογράφοι

Τὴν κόγχη τῆς Πλατυτέρας μὲ τὴ Θεία Κοινωνία τῶν ἀποστόλων, τοὺς Ἱεράρχες, τὴν Ἀνάληψη, τὴν Ἀνάσταση, τὴν ψηλάφηση, τὴν Πεντηκοστὴ καὶ τὴ Γέννηση σχεδίασε ὁ Χρῆστος Λιόνδας. Ὁ ὑπόλοιπος ναός, πρόθεση, διακονικό, σολέας, κυρίως ναός, νάρθηκας καὶ γυναικωνίτης ἱστορήθηκαν ἀπὸ τὸν Κωνσταντίνο Π. Γιωτάκη.

ΙΕΡΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ IΕΡΟ ΒῆΜΑ εἶναι τὸ ἁγιότερο μέρος τοῦ Ναοῦ, γιατὶ ἑντὸς αὐτοῦ τελεῖται ἡ ἀναίμακτος θυσία τοῦ Χριστοῦ. Ἡ κόγχη τοῦ Ἱεροῦ Βήματος εἶναι τὸ τμῆμα ποὺ ἑνώνει τὴ στέγη τοῦ ναοῦ μὲ τὸ ἔδαφος, τὸν οὐρανὸ μὲ τὴ γῆ. Διαιρεῖται σὲ τρία μέρη: τὸ Θυσιαστήριο, ποὺ εἶναι στὸ κέντρο καὶ βρίσκεται ἡ Ἁγία Τράπεζα, τὴν Πρόθεση ἀριστερὰ καὶ τὸ Διακονικὸ δεξιὰ τοῦ εἰσερχομένου.

Στὴν κορυφὴ τοῦ Ἱεροῦ Βήματος βρίσκεται ἡ κόγχη τῆς Πλατυτέρας τῶν Οὑρανῶν, ἔνθρονη, φέρει στὴν ἀγκαλιά της τὸν Χριστὸ εὐλογούντα, γιὰ νὰ δηλώσει τὴ σάρκωση. Ἡ θέση τῆς Πλατυτέρας δηλώνει ὅτι ἔγινε ἡ σκάλα ἀπ’ τὴν ὁποία κατέβηκε ὁ Θεὸς στὴ γῆ. Ὀνομάζεται Πλατυτέρα τῶν Οὐρανῶν, γιατὶ χώρεσε «τὸν ἀχώρητο παντί», καὶ πλαισιώνεται ἀπὸ δύο ἀγγέλους, γιὰ νὰ φανερώσει ὅτι τιμήθηκε περισσότερο καὶ ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους.

Κάτω ἀπὸ τὴν Πλατυτέρα εἰκονίζεται ἡ κοινωνία τῶν Ἀποστόλων. Ἀκολουθεῖ μία ταινία μὲ προτομὲς ἱεραρχῶν καὶ στὴν κάτω ζώνη εἰκονίζονται συλλειτουργοῦντες Ἱεράρχες μὲ πρώτους τὸν Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο καὶ τὸν Μέγα Βασίλειο, ποὺ συνέθεσαν τοὺς δύο τύπους τῆς Θείας Λειτουργίας. Στὴν κόγχη τῆς Προθέσεως ποὺ βρίσκεται στὸ βόρειο τοῖχο τοῦ θυσιαστηρίου, ὅπου τελεῖται ἡ Προσκομιδή, εἰκονίζεται ἡ Ἄκρα Ταπείνωσις.

Στὸ μέτωπο τῆς κόγχης εἰκονίζονται προπάτορες πλαισιωμένοι ἀπὸ διακοσμητικό. Στὸ ὕψος τῆς Μετάδοσης εἰκονίζεται ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου σὲ δύο τμήματα ἐκατέρωθεν.

ΠΡΟΘΕΣΗ

ΣΤΗΝ ΚΟΓΧΗ ΤΗΣ Πρόθεσης εἰκονίζεται ὁ Χριστὸς Ἐμμανουὴλ καὶ ἀκολουθοῦν προτομὲς Ἱεραρχῶν, ἐνῶ στὴν κάτω ζώνη εἰκονίζονται ὁλόσωμοι Ἱεράρχες. Στὸ βόρειο τοῖχο τῆς Προθέσεως ἀπεικονίζεται ἡ θυσία τοῦ Ἀβραὰμ καὶ στὸ νότιο οἱ τρεῖς παῖδες ἐν καμίνῳ. Στὸ σταυροθόλιο εἰκονίζονται σὲ προτομὲς ὁ προπάτωρ Ἀδάμ, ὁ δίκαιος Ἐνὼχ καὶ δύο ἄγγελοι.

ΔΙΑΚΟΝΙΚΟ

ΤHΝ ΚΟΓΧΗ ΤΟΥ Διακονικοῦ καταλαμβάνει ὁ Χριστὸς Παλαιὸς τῶν ἡμερῶν, ἀκολουθοῦν προτομὲς διακόνων: Νικάνωρ, Παρμενᾶς, Εὔπλους, Πρόχορος καὶ Ρουφίνος. Στὴν τελευταία ζώνη εἰκονίζονται ὁλόσωμοι διάκονοι: Ρωμανός, Στέφανος ὁ πρωτομάρτυς, Λαυρέντιος, Νικόλαος.

Τὸ νότιο τοῖχο καταλαμβάνει ἡ φιλοξενία τοῦ Ἀβραὰμ ἢ ἡ Ἁγία Τριὰς καὶ τὸ βόρειο ἡ Καιομένη Βάτος. Στὸ σταυροθόλιο εἰκονίζονται σὲ προτομὲς ὁ δίκαιος Ἐνώς, ὁ δίκαιος Ἄβελ καὶ δύο ἄγγελοι.

ΤΡΟΥΛΟΣ

Ὁ ΤΡΟΥΛΟΣ ΕIΝΑΙ ΤΟ ὑψηλότερο σημεῖο κάθε ναοῦ· εἶναι ἡ καμπύλη ποὺ συμβολίζει τὸν ἀπέραντο, ζωογόνο οὐράνιο θόλο ὁ ὁποῖος περιβάλλει τὸν κόσμο μας. Στὴ μέση τοῦ τρούλου βρίσκεται ὁ Χριστὸς ὡς Παντοκράτωρ καὶ Παντεπόπτης, αὐτὸς ποὺ δημιούργησε καὶ κυριαρχεῖ μὲ τὴ θέση καὶ τὸ μέγεθός του, τὸν οὐρανό, τὴ γῆ καὶ τὰ σύμπαντα. Ἀγκαλιάζει καὶ ἐλεεῖ τὶς ζωὲς ὅλων τῶν πλασμάτων, εἶναι αὐστηρὸς ἀλλὰ καὶ δίκαιος κριτής, ἐπιβλέπει καὶ ἔχει τὴ φροντίδα τοῦ κόσμου ποὺ δημιούργησε. Μὲ τὸ ἕνα χέρι κρατᾶ τὸ Εὐαγγέλιο καὶ μὲ τὸ ἄλλο εὐλογεῖ.

Μετὰ τὸν κύκλο τοῦ Παντοκράτορος ὁ ὁποῖος ὁρίζεται ἀπὸ μία ταινία ἐν εἴδει οὐρανίου τόξου, ἀκολουθεῖ μιὰ μεγάλη ζώνη ἀπὸ ἔξι δορυφοροῦντες ἀγγέλους καὶ μιὰ μικρὴ ζώνη ἀπό ἐξαπτέρυγα.
Στὴν κάτω ζώνη τοῦ τρούλου εἰκονίζονται δεκαέξι προφῆτες, αὐτοὶ ποὺ προανήγγειλαν τὴν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ: Δαυίδ, Ἠσαΐας, Ἱερεμίας, Σολομών, Ἠλίας, Ἰωνᾶς, Ἀβακούμ, Ναούμ, Δανιήλ, Ἰεζεκιήλ, Σοφονίας, Μαλαχίας, Ἐλισαῖος, Ἰωήλ, Ὡσηέ, Ζαχαρίας.
Στὸ «δαχτυλίδι» τοῦ τρούλου εἰκονίζονται οἱ προπάτορες: Μανασής, Σήθ, Ἀδάμ, Ἐνώς, Ζαβουλών, Ἄβελ, Ἰσάχαρ, Καϊνάν, Ἐνώχ, Ρουβήμ, Ἰακώβ, Ἀβραάμ, Ἰσαάκ, Λευΐ.

Ὁ τροῦλος στηρίζεται σὲ τέσσερις κολῶνες, οἱ ὁποῖες συνδέονται μεταξύ τους μὲ καμάρες καὶ στὸ σημεῖο ποὺ ἑνώνονται σχηματίζουν τέσσερα σφαιρικὰ τρίγωνα ἢ λοφία. Σὲ αὐτὰ τὰ σφαιρικὰ τρίγωνα εἰκονίζονται οἱ τέσσερις εὐαγγελιστές, αὐτοὶ ποὺ ἀποτελοῦν τὸ συνδετικὸ κρίκο ἀνάμεσα στὸν Θεῖο Λόγο καὶ τὸν ἄνθρωπο καὶ αὐτοὶ ποὺ διέδωσαν τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ στὰ τέσσερα σημεία τοῦ ὁρίζοντα. Ὁ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος εἶναι στὸ βορειοανατολικὸ τρίγωνο, ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὸ νοτιοανατολικό, ὁ εὐαγγελιστὴς Μάρκος στὸ βορειοδυτικὸ καὶ ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς στὸ νοτιοδυτικό. Ὁ τροῦλος στηρίζεται στὰ τέσσερα τόξα ποὺ φέρουν μάρτυρες καὶ εἶναι αὐτοὶ ποὺ μὲ τὴ ζωή τους στήριξαν τὴν Ἐκκλησία.

ΚΥΡΙΩΣ ΝΑΟΣ

Ὁ ΚΥΡΙΩΣ ΝΑOΣ ΕIΝΑΙ τὸ μεγαλύτερο τμῆμα τῶν ὀρθοδόξων ναῶν τὸ ὁποῖο περιέχεται μεταξὺ τοῦ Νάρθηκα καὶ τοῦ Ἱεροῦ Βήματος καὶ συμβολίζει τὴν κτίση ἐντὸς τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ καὶ ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας.

Στὸν Κυρίως Ναὸ ἱστοροῦνται οἱ εἰκόνες τοῦ Δωδεκάορτου, δηλαδὴ ἡ περιληπτικὴ εἰκονογραφικὴ διήγηση ὅλης τῆς ἱστορίας τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ, ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ ὁ ἀρχάγγελος Γαβριὴλ ἀνακοίνωσε στὴν Παναγία ὅτι θὰ γεννήσει τὸν Χριστό, μέχρι τὴν Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ στὸν οὐρανὸ καὶ τὴν ἀποστολὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, ἱδρύοντας τὴν Ἐκκλησία ἐπὶ γῆς.

Ὁ Κυρίως Ναὸς χωρίζεται ἀπὸ τὸ χῶρο τοῦ Ἱεροῦ Βήματος μὲ μαρμάρινο τέμπλο. Οἱ ἐπιφάνειες τοῦ Κυρίως Ναοῦ καθὼς καὶ οἱ καμάρες τῶν κεραιῶν τοῦ σταυροῦ στὴν Ἁγία Κυριακὴ καλύπτονται ἀπὸ τὸν μεγάλο δογματικὸ κύκλο μὲ τὶς δεσποτικὲς ἑορτές. Οἱ ὑψηλότερες ζῶνες τοῦ ναοῦ εἶναι ἱστορημένες μὲ παραστάσεις ἀπὸ τὸ Δωδεκάορτο, σκηνὲς ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο, θαύματα τοῦ Χριστοῦ, παραβολὲς καὶ σκηνὲς ἀπὸ τὴ ζωὴ τῆς Ἁγίας Κυριακῆς, στὴν ὁποία εἶναι ἀφιερωμένος ὁ ναός. Ἡ ἑπόμενη ζώνη ἀποτελεῖται ἀπὸ σειρὲς ὄρθιων ὁλόσωμων ἁγίων, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, μαρτύρων, στρατιωτικῶν κ.ἄ.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΕΡΑΙΑ

ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΕΡΑΙΑ τοῦ σταυροῦ, σύριζα στὴν κόγχη τοῦ Ἱεροῦ καὶ στὴν πρώτη ζώνη, εἰκονίζονται ἡ Ἀνάληψις καὶ ἡ Ἀνάστασις, ἐνῶ στὴ δεύτερη ζώνη, ἡ Ψηλάφησις καὶ ἡ Πεντηκοστή.

ΝΟΤΙΑ ΚΕΡΑΙΑ

ΣΤῊ ΝΌΤΙΑ ΚΕΡΑΊΑ συνεχίζεται τὸ Δωδεκάορτο μὲ τὶς παραστάσεις τῆς Ὑπαπαντῆς, τῆς Βάπτισης καὶ στὸ νότιο τοῖχο, τῆς Ἔγερσης τοῦ Λαζάρου. Κάτω ἀπὸ τὴν Ἔγερση, στὸ ὕψος τῶν παραθύρων ἑκατέρωθεν, εἰκονίζονται δύο ζεύγη μαρτύρων καὶ στὴν ἑπόμενη ζώνη εἰκονίζονται οἱ παραστάσεις ἀπὸ τὴ ζωὴ τῆς Ἁγίας Κυριακῆς. Στὴν τελευταία ζώνη ποὺ εἶναι πλησιέστερα στοὺς πιστοὺς ἁγιογραφοῦνται ὁλόσωμοι οἱ ἅγιοι καὶ μάρτυρες, ἐκεῖνοι ποὺ ἦταν ἄνθρωποι καὶ μὲ τὸ παράδειγμά τους ἔφτασαν στὸν Θεό.

Ἀπὸ ἀνατολικὰ πρὸς δυτικά: Ἀνδρέας, Γεώργιος, Δημήτριος, Κοσμᾶς, Παντελεήμων, Δαμιανός, Χαράλαμπος, Ἐφραὶμ ὁ μεγαλομάρτυς, Στυλιανός, Ἐφραίμ, Ἀντώνιος, Νικόλαος Πλανᾶς, Εὐθύμιος.

Καὶ σὲ προτομές: Κυριακός, Συμεών ὁ νέος Θεολόγος, Σάββας ὁ ἡγιασμένος, Παῦλος ὁ Ξηροποταμίτης, Ἀρσένιος, Ἰωάννης ὁ Κολοβός, Ζωσιμάς, Μαρία ἡ Αἰγυπτία, Ἰωάννης ὁ νηστευτής, Θεοφάνης Μ. Ἀγροῦ.

ΔΥΤΙΚΗ ΚΕΡΑΙΑ

ΣΤῊ ΔΥΤΙΚΗ ΚΕΡΑΊΑ εἰκονίζονται ὁ Χριστὸς ἀλειφόμενος μύρῳ ὑπὸ τῆς Μαρίας, ἡ Βαϊφόρος, ὁ Χριστὸς διώκων τοὺς ἐμπόρους ἀπὸ τὸ ναό, ὁ Νιπτήρ, ὁ Μυστικὸς Δεῖπνος καὶ ἡ Προσευχή. Στὸ δυτικὸ τοῖχο τῆς κεραίας σὲ ὅλο τὸ μῆκος εἰκονίζεται ἡ Κοίμηση τῆς Θεοτόκου. Στὰ τόξα τῆς Δυτικῆς κεραίας εἰκονίζονται: Πατάπιος, Ρωμανός, Τάραχος, Στέφανος ὁ νέος, Μαρκέλλα καὶ Παχώμιος. Σὲ προτομὲς εἰκονίζονται: Ἀπολλώνιος, Ἑρμόλαος, Γουρίας καὶ Ξενοδόχος, Ὀρέστης, Ἰσαὰκ ὁ Εὔρος, Θεόδωρος Κηθύρων.

ΒΟΡΕΙΑ ΚΕΡΑΙΑ

ΣΤῊ ΒΌΡΕΙΑ ΚΕΡΑΊΑ εἰκονίζονται ὁ Ἐμπαιγμὸς καὶ ἡ Σταύρωση στὴν ἐπάνω ζώνη. Στὸ βόρειο τοῖχο τῆς κεραίας εἰκονίζονται ἡ Μεταμόρφωση ἀκολουθούμενη ἀπὸ δύο ζεύγη μαρτύρων καὶ κάτω ἀπὸ τὰ παράθυρα σὲ ὅλο τὸ μῆκος κυριαρχεῖ ἡ Κοίμηση τῆς Ἁγίας Κυριακῆς. Στὴν τελευταία ζώνη εἰκονίζονται ἀπὸ ἀνατολικὰ πρὸς δυτικά: Κωνσταντῖνος, Ἐλένη, Αἰκατερίνη, Νικόλαος, Ραφαήλ, Εἰρήνη, Βαρβάρα, Εἰρήνη, Παρασκευή, Ζωοδόχος Πηγή, Φωτεινὴ καὶ Ἀναστασία ἡ Φαρμακολύτρια. Σὲ προτομὲς εἰκονίζονται: Γλυκερία, Θεοδώρα, Κύριλλος, Ἰουλίττα, Χρυσή, Ἀργυρή, Ἀγάθη, Θεοδοσία καὶ Ἰουστίνη.

ΣΟΛΕΑΣ

Ὁ ΣΟΛΕΑΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ὑπερυψωμένο τμήμα μεταξὺ Κυρίως Ναοῦ καὶ Ἱεροῦ Βήματος ὅπου βρίσκονται οἱ δύο χῶροι τῶν ψαλτῶν καὶ ὁ δεσποτικὸς θρόνος. Στὸ βόρειο τοῖχο τοῦ σολέα εἰκονίζεται ὁ Χριστὸς διαλεγόμενος τῇ Σαμαρείτιδι. Ἀμέσως μετὰ τὸ τέμπλο καὶ τὰ τόξα, ἀπεικονίζονται Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, Νεκτάριος, Παῦλος, Ἄννα, Ἰωάννης Δαμασκηνός, οἱ Κρῆτες Νεομάρτυρες Μανουὴλ καὶ Ἰωάννης, Χρυσόστομος Σμύρνης, Ἀλέξανδρος Κωνσταντινουπόλεως, Γρηγόριος Κυδωνιῶν, Σεραφεὶμ Φαναρίου, Φώτιος, Ἀπόστολος ὁ νέος, Πέτρος, Ἰωακείμ, Ἰωάννης ὁ Ρῶσος, Σισίνιος, Ἀνίκητος, Θεόδωρος ο Στουδίτης, Νεκτάριος, Φανούριος, Νικόδημος, Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, Νικάνωρ.

Στὸ σταυροθόλιο εἰκονίζονται προτομὲς ἁγίων: Τιμόθεος, Ἰωάννης ὁ Νηστευτής, Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, Κύριλλος, Μεθόδιος, Κοσμᾶς ὁ Ποιητής, Λουκᾶς ὁ ἐν Στειρίοις, Ἰωσὴφ ὁ Ποιητής, Φώτιος ὁ μάρτυς, Ἀναστάσιος καὶ Ἀριστείδης. Στὸ νότιο τοῖχο τοῦ σολέα εἰκονίζεται ὁ Χριστὸς στὴν Τιβεριάδα.

ΝΑΡΘΗΚΑΣ – ΕΙΣΟΔΟΣ

ΣΤῸ ΥΠΕΡΘΥΡΟ ΕἸΚΟΝΙΖΕΤΑΙ ὁ Χριστὸς Ἀναπεσὼν σὲ παιδικὴ ἡλικία ξαπλωμένος. Ἀριστερὰ ἀπὸ τὴν πόρτα ἐξόδου εἰκονίζονται ὁ ἄρχων Μιχαήλ, οἱ ἁγίες Μακρίνα καὶ Εὐγενία. Δεξιὰ ἀπὸ τὴν πόρτα ἐξόδου εἰκονίζονται ὁ ἄρχων Γαβριὴλ καὶ οἱ ἁγίες Εὐφροσύνη καὶ Πελαγία. Στὸ βόρειο καὶ νότιο τοῖχο τοῦ νάρθηκα ἀντίστοιχα, εἰκονίζονται ὁ Χριστὸς ἰώμενος τοὺς δύο τυφλοὺς καὶ ὁ Χριστὸς δωδεκαετὴς ἐν τῷ ναῷ. Οἱ ὀροφὲς κοσμοῦνται ἀπὸ πλούσιο χρωματικὸ διάκοσμο.

 \

ΓΥΝΑΙΚΩΝΙΤΗΣ

ΣΤῸ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ τοῦ γυναικωνίτη, κάτω ἀπὸ τὶς παραστάσεις τοῦ Δωδεκαόρτου, εἰκονίζονται ὁλόσωμοι ἅγιοι καὶ ἁγίες: Θεοδόσιος Κυρήνειας, Φιλούμενος, Σωζόμενος καὶ στηθαῖοι οἱ Γεννάδιος, Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ, Σιλουανὸς ὁ Ἀθωνίτης.

Τὸ βόρειο καὶ τὸ νότιο τμήμα τοῦ γυναικωνίτη στεγάζονται μὲ τρία σταυροθόλια ἀντίστοιχα καὶ φέρουν μεταξύ τους τόξα. Γενικὰ εἰκονίζονται ὁλόσωμοι: ὁ Χριστὸς ὡς καλὸς ποιμήν, οἱ μητέρες τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν (τοῦ Μ. Βασιλείου: Ἐμμέλεια, τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου: Νόννα καὶ τοῦ Ἰωάννη τοῦ Χρυσοστόμου: Ἀνθούσα), ὁ Ἀσπασμὸς τῆς Παναγίας μὲ τὴν Ἐλισάβετ, Ζηνοβία, Παναγία Φανερωμένη, Ἐλένη ἀδελφὴ Ἐλευθερίου, Παναγία Προυσσιώτισα, Ξενία Καλαμάτας, Εὐθαλία, Θεοδώρα Βάστας, Εὐδοκία, Νεόφυτος, Βαρνάβας, Αἰμιλιανός, Γεώργιος Κων/πόλεως, Ἰωάννης ἐξ Ἀγράφων, Παρασκευὴ ἐξ Ἐπιβατῶν, Ἀλέξανδρος Θεσσαλονίκης, Ἰλαρίων, Νικόλαος Μετσόβου, Εὐφροσύνη, Παφνούτιος.

Στηθαῖοι: Ἀντώνιος ὁ Ἀθηναῖος, Ἀργυρὸς ἐξ Ἐπανωμῆς, Μηνᾶς Κοτυλειῶν, Νικόλαος Καραμάνος, Χρῆστος Πρεβέζης, Θεοχάρης Ἄρτας, Χρῆστος Κηπουρός, Ἀπόστολος ἐν Ἄρτῃ, Εὐανθία, Ζαχαρίας Ἄρτης, Παΐσιος, Ἀθηνᾶ, Δούκας Μυτιλήνης, Ἀκάκιος, Δαρεία, Χρύσανθος, Ὀνούφριος, Παναγὴς Μπασιάς, Γερβάσιος, Σάββας ο Σταγειρίτης, Αὐξέντιος Κατερλί, Μιχαὴλ νεομάρτυρας, Πούπλιος Ἀθηναῖος, Πέτριος Αἰγύπτιος, Νήφων, Βασίλειος Θεσσαλονίκης, Ἰωάννης ὁ Λαμπαδός, Ἐλένη, Μελπομένη, Θερινός, Μᾶρκος Σμύρνης, Γεννάδιος, Κασσιανή, Αὐξίβιος Κύπρου.

Ἐπίσης, εἰκονίζονται οἱ παραστάσεις: ἡ Ἐπὶ τοῦ Ὅρους ὁμιλία, Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, ὁ Χριστὸς ἰώμενος τὴν αἱμορροούσαν, ἡ Παραβολὴ τῶν δέκα παρθένων καὶ ὁ Χριστὸς φανερούμενος ταῖς μυροφόροις. Στὴν κλίμακα ποὺ συνδέει τὸν Κυρίως Ναὸ μὲ τὸ γυναικωνίτη εἰκονίζονται ἡ Κλίμαξ τοῦ Ἰακώβ, ἡ Κλίμαξ τοῦ Ἰωάννου καὶ ἡ Φυγὴ στὴν Αἴγυπτο.

Στὰ στηθαία τοῦ γυναικωνίτη καὶ τὰ τόξα εἰκονίζονται ἀπὸ Βορρὰ πρὸς Νότο: Τατιανή, Παναγία, Ἰουλιανή, Εἰρήνη ἡ Χρυσοβαλάντου, Φιλοθέη, Σοφία, Χριστίνα, Ἀναστασία ἡ Ρωμαία, Συμεὼν ὁ Στυλίτης, Μελίτων, Λεύκιος, Δανιὴλ ὁ Στυλίτης, Ἀνέστης, Ὀρέστης, Ἀρέθας, Θεόδουλος, Διονύσιος Ζακύνθου, Χριστὸς καὶ Λουκιανός.

ΟΙ ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΘΕΣΗ ΚΑΤΕΧΟΥΝ οἱ ἐπιβλητικὲς καὶ πολυπρόσωπες παραστάσεις ἀπὸ τὴ ζωὴ τῆς Ἁγίας Κυριακῆς, στὴν ὁποία εἶναι ἀφιερωμένος ὁ Ναός. Οἱ σκηνὲς ἀποτελοῦν πρωτότυπες παραστάσεις. Στὴ νότια καμάρα καὶ στὸ νότιο τοῖχο εἰκονίζονται δύο παραστάσεις ἀπὸ τὰ μαρτύρια τῆς Ἁγίας:

α. Ἡ Ἁγία Κυριακὴ συλλαμβάνεται καὶ ὁδηγείται στὸν Μαξιμιανό, ὅπου ὁμολογεῖ τὴν πίστη της στὸν Χριστὸ ἐπιλέγοντας ἔτσι τὰ βασανιστήρια. Ἡ ἐπιγραφή: «Μὴ πλανᾶσαι ὦ Μαξιμιανὲ ποτὲ δὲ θέλεις νὰ μὲ νικήσεις τοῦ Θεοῦ βοηθοῦντος μοι».

β. Ἡ Ἁγία Κυριακὴ παρουσίᾳ τοῦ ἐπάρχου Ἀπολλωνίου, ποὺ κάθεται σὲ θρόνο συνοδείᾳ στρατιωτῶν, ρίπτεται στὴ φωτιά, τὴν ὁποία ὑποδαυλίζουν δύο δήμιοι. Ἀπὸ τὰ ἀριστερὰ τῆς παράστασης πλῆθος παρακολουθεῖ τὸ μαρτύριο μὲ χαρακτηριστικὲς κινήσεις. Ἡ ἐπιγραφή: «καὶ ἀνάψαντες μεγάλην πυρκαϊὰν ἠκόντισαν τὴν ἁγίαν ἐν μέσῳ, ἡ δὲ τὰς χείρας εἰς ὕψος πετάσασα, ηὔξατο πρὸς τὸν Θεόν».

Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ

ἸΔΙΑΙΤΕΡΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ἡ κοίμηση τῆς Ἁγίας Κυριακῆς. Ἡ Ἁγία ἐνδεδυμένη τὰ μαρτυρικὰ ρούχα πάνω σὲ κλίνη καταλαμβάνει τὸ κεντρικὸ μέρος τῆς σύνθεσης, περιβαλλόμενη ἀπὸ ὁμάδες μοναχῶν, γυναικῶν καὶ ψαλτῶν.

Ἀριστερά, δίπλα στὴν κεφαλὴ τῆς Ἁγίας παρίσταται ἱερεὺς μὲ φαιλόνιο καὶ ἐπιτραχήλιο καὶ μὲ τὸ ἕνα χέρι κρατᾶ λαμπάδα ἀναμμένη ἐνῶ μὲ τὸ ἄλλο θυμιατίζει.
Στὸ κέντρο τῆς σύνθεσης στὸ βάθος, παρίσταται μεγάλος ξύλινος στεφανωμένος σταυρὸς καὶ μπροστά του δύο διάκονοι κρατοῦν μὲ τὸ ἕνα τους χέρι τὴν εἰκόνα τῆς Ἄκρας Ταπείνωσης τοῦ Κυρίου καὶ μὲ τὸ ἄλλο λαμπάδες. Δεξιά, στὰ πόδια τῆς Ἁγίας, στέκεται ἀναγνώστης διαβάζοντας μακαρισμούς. Ἀριστερὰ καὶ δεξιὰ ἀπὸ τὴν κεντρικὴ παράσταση τῆς Κοιμήσεως, δύο ὅμιλοι γυναικῶν μὲ ἐκφραστικὲς κινήσεις καὶ χειρονομίες ἐκφράζουν τὴ θλίψη τους συμπληρώνοντας ἔτσι τὴ μεγάλη παράσταση. Ἡ ἐπιγραφὴ στὴν Κοίμηση τῆς Ἁγίας Κυριακῆς: «ἀθλητικὴν ὁδεύουσα ὁδὸν παρανομούντων ἐξέφυγες βουλήν, Κυριακὴ Πανσεβάσμιε, καὶ ὡς μὲν Παρθένος φρονίμη εἰσῆλθες εἰς τάς αὐλάς τοῦ Κυρίου σου».

Στὰ τέσσερα τόξα ποὺ στηρίζεται ὁ Τροῦλος εἰκονίζονται: στὸ ἀνατολικὸ τόξο οἱ Εὐστάθιος, Δημήτριος Τριπόλεως, Φλῶρος, Πλάτων, Σωκράτης, Νεόφυτος, Γεώργιος Ἰωαννίνων καὶ Προκόπιος. Στὸ νότιο τόξο εἰκονίζονται οἱ Ἀρτέμιος, Ἑρμογένης, Λαῦρος, Λοῦπος, Εὔοδος, Πορφύριος, Σαμωνᾶς καὶ Μηνᾶς. Στὸ βόρειο τόξο εἰκονίζονται οἱ Εὐδόκιμος, Μάμας, Κάρπος, Σώζων, Τρύφων, Σταμάτιος, Θεόδωρος ὁ Τήρων, Θεόδωρος ὁ Στρατηλάτης. Στὸ δυτικὸ τόξο εἰκονίζονται οἱ Πηγάσιος, Διομήδης, Χριστόφορος, Στρατόνικος, Ἰσίδωρος καὶ Νικηφόρος.